कल्लिराम र जानकी

Source: http://blogbishad.blogspot.com

ढडियामा बाँध्छ रहरहरु
र खोलामा बगाउछ आफ्नो सपना
नाङ्गो छाती नाङ्गो खुट्टा लिएर
कल्लिराम मुस्कुराउछ ।

होमपाइपका ढ्वाङ्गहरुमा
ऊ देख्छ देशको खोक्रो भविष्य
र रुखको हाँगामा बसेर
जोड-जोडले हँसिया चलाउछ

ऊ सडकमा आफ्ना केटाकेटी रोएको बिर्सन्छ
र फगत चराको बँचेरा हेरेर
कल्लिराम मुस्कुराउछ ।

उसकी जानकी चुल्होमा लगातार फुक्छे
र कहिल्यै नबल्ने आँगो सोचेर
आफै आँगो बन्छे
जानकी लजाउदैनी अचेल
र झार्दैनी परेलाहरु तल-तल
बरु कुरुप कपाललाई एक चुल्ठो बनाएर
शानसँग ठडिन्छे
र बारीमा साहुले बेरेको
डोरीको तारवार चुडाल्न दौडिन्छे
यो सब हेरेर
ऊ भने दुई घुट्को जाँड तान्छ
र कारखानाको लाटो श्रमीक हाँसे जस्तो
कल्लिराम मुस्कुराउछ ।

तर खै किन हो कुन्नी
जानकी अझै मुस्कुराउदैनी ।
(२८-०१-०६७)

रामभरोश

Source: http://blogbishad.blogspot.com

ऊ जहिल्यै लापरवाह लाग्थ्यो मलाई । स्थानीय रामभरोश चौधरी मेरो विद्यालयका धेरै थारु विद्यार्थीमध्यको एक थियो तर ऊ अरुभन्दा अलि बढी नै चाचल थियो । तर कहिलेकाही ऊ रिसायो भने लाग्थ्यो कि कुनै तुफान आउदैछ । विद्यालयका उच्च जात मानिने केटीहरुलाई ऊ जानि-जानि जिस्काउथ्यो र उच्च जातका केटाजतिलाई घृणाको दृष्टिले हेर्ने गथ्र्यो । उसले शिक्षकहरुसँग पनि त्यस्तै व्यवहार गर्ने हुनाले उसलाई धेरैले मन पराउदैनथे । मलाई पनि उसको त्यो व्यवहार त्यो बेला पटक्कै मन पर्थेन । मलाई लाग्थ्यो यो भेकमा अरु जातिले थारुलाई हेप्छन् भन्ने सब हल्ला मात्र हो बरु ऊ पो अरुलाइै हेप्दैथ्यो ।

तर वास्तविकता चाहि अलि फरक रहेछ । उसको पुर्खाको सयौ मुरी धान फल्ने खेतहरु प्युठानबाट बसाइँ सरेर आएको जनार्दन शाहले विभिन्न बहानामा हडपेको थियो । उसको बुवा धनराम उसकि बहिनी फुलमाया र ऊ स्वयम् पनि जनार्दनले हडपेको आफ्नै खेतमा खेताला भएर बाँच्नुपरेको थियो । उसकि आमा दधिया पनि खेतालाको जीवन बाँच्दा बाँच्दै वैशमै एकदिन यो संसारबाट मुक्त भएथिन् । यी सब कुराले रामभरोशको मानसिकतामा जनार्दनलगायत सबै पहाडेप्रति एक किसिमको घृणा बसिसकेको थियो ।

रामभरोश विद्यालयमा विशेषगरी वर्षालाई भने जहिल्यै जिस्काइरहन्थ्यो र कहिलेकाहि झगडा गर्न पनि पछि पर्दैनथ्यो किनकी वर्षा जनार्दनकि छोरी थिई र उसँगै पढ्थी । ऊ अरु आफ्ना थारु साथीहरुलाई पनि वर्षालाई जिस्काउन उक्साइरहन्थ्यो । वर्षा स्थानीय निजि स्कुलमा ९ र १० कक्षा नभएकोले भखैरै एक वर्ष पहिले सो विद्यालयमा सरेकि थिई । त्यसैले रामभरोशलाई विगत एक वर्षदेखि वर्षालाई सताउने चिढ्याउने राम्रो काम मिलेको थियो ।

उसो त रामभरोश महिनामा १२ १५ दिनमात्र विद्यालय आउथ्यो र बाँकी दिन वर्षाकै बाबुको खेतमा गएर काम गथ्र्यो । उसकि बहिनी फुलमायाले विद्यालय छाडेको पनि लगभग ४ वर्ष बितिसकेको थियो । फुलमाया चाहि खेतको अलावा घरमा पनि काम गर्ने गर्थि । विशेषगरी सबै चौपायाको रेखदेख गर्ने र भान्सामा खाना पकाउने जिम्मा फुलमायाको थियो ।

वर्षाको दाई सौरभ वर्षौपछि घर फर्केको थियो । ऊ आएको खुशीमा खुब रमाइलो गरेथे जनार्दनको परिवारले । दुलहिजस्तै सजाईथ्यो उनीहरुको चारतले महल । तर काठमाडौंको हावा लागेको सौरभलाई त्यहाँका मान्छे अलि छाडाँ व्यवहार गर्नेको रुपमा बुभुथे तर बोल्ने हिम्मत त कसैको पनि थिएन ।

त्यो दिन फुलमाया घाँस काट्न जनार्दनको बारीमा पुगेकि थिई । आफ्नो बारी पनि नभएको र जनार्दनकै खेतमा खेताला गर्ने हुँदा फुलमाया बेला-बेलामा जनार्दको बारीमा आईरहन्थि । सौरभको कुदृष्टि पहिलेदेखि नै फुलमायामाथी परिसकेको थियो । त्यसैले बाघले मृग पर्खेझै सौरभ त्यहि मौकाको पखाईमा बसिरहेको थियो । कोही नभएको मौका पारेर सौरभ फुलमाया भएको ठाउमा गयो । सुस्तरी फुलमाया भएतिर गएर अचानक उसमाथी झम्ट्यो तर फुलमाया चिच्याउदै भाग्न सफल भई । सौरभ सिकार फुत्किएकोमा दुःख मनाउदै घर फक्र्यो ।

अर्कोदिन विद्यालयमा रामभरोश आधाघण्टा ढिलो आयो । ऊ अरुदिनजस्तो चाचल पनि देखिएन । हिजोराति बहिनीले सुनाएका दृश्यहरुले उसको मस्तिष्कलाई त्यो बेलासम्म पनि आक्रान्त पार्दै थिए । ऊ त्यो दिन कसैसँग बोलेन र अन्तिम कक्षा अगावै त्यहाँबाट निक्लियो । रामभरोशले नजिस्काएको र चाडै निक्लिएकोले धेरैले राहत महसुस गरे त्यो दिन ।

वर्षा आफ्नी साथीसँग कुरा गर्दै घर फिर्दै थिई । दोबाटोपछि ऊ एक्ली भई । रामभरोश पहिलेदेखि बाटोमा वर्षालाई कुरिरहेको थियो । वर्षलाई उसले आफुतिर बोलायो । वर्षा केहि अचम्मित हुँदै केहि भयभीत हुँदै ऊ तिर गई ।

वर्षा रुदै-रुदै घरमा पुगी । बुबाले दशौ पल्ट सोधिसकेपछि वर्षाले रामभरोशले आफुमाथी जबर्जस्ती गर्न खोजेको र आफु भागेर आएको बताई । जनार्दन दात किट्दै रिसले कराउदै अनि मुखबाट गाली निकाल्दै ढोकाबाट निस्किन खोज्यो । अचम्म वर्षा अचानक चुप भई र ढोकामा गएर बाबुलाई रोकि । वास्तवमा वर्षालाई रामभरोशले केहि गरेको थिएन बरु अरुदिनभन्दा नम्र भएर वर्षालाई सौरभले आफ्नी बहिनीमाथी गरेको अनयाय सुनाएको थियो । वर्षाले पनि उसलाई न्याय दिलाउछु भनेर सम्झाएकी थिई । ढोकामा बाबुलाई रोकेर वर्षाले सब साँचो साँचो बताई अनि दाईले फुलमायाप्रति गरेको व्उवहार पनि खुलस्त गरी । वर्षालाई विश्वास थियो आफ्नो छोरीमाथी यस्तो व्यवहार भएको सुन्ने बित्तिकै रिसले आँगो भएको उसको बाबुले रामभरोशको परिवारप्रति भएको अन्याय पनि महसुस गर्नेछ । अचम्म जनार्दनले कुनै प्रतिकि्रया दिएन न त सौरभलाई नै हप्कायो । यत्रो घटनालाई पनि बाबुले सामान्य रुपमा लिएकोमा वर्षाले गम खाई । अझ अपहेलित भाषामा उल्टो फुलमायाको परिवारमाथी जनार्दनले आक्षेप लगाउन सुरु गर्यो । अब भने वर्षालाई एक वर्षदेखिको रामभरोशको त्यो अस्वाभाविक व्यवहार र त्यो भित्र लुकेको उसको पिडा अनि आफुजस्ता कथीत उपरी परिवारबाट उनीहरुले पाएको अन्याय बिस्तारै बुझेझै महसुस भयो ।

पुलिस रिपोर्ट लेखाएको दुईदिनसम्म पनि पुलिसले सौरभलाई छुनसम्म नसकेपछि आक्रोशीत रामभरोशले सहन सकेन । उसले साभषपख एउटा पसल अगाडि सौरभलाई भेट्यो । रामभरोशले सौरभलाई पुलिसमा गएर साँचो-साँचो भन भनेर हप्कायो । तर धनी बाउको छोरोले के सुन्थ्यो । सौरभले उल्टो रामभरोशको गला समातेर हुत्याइदियो । बहिनीमाथीको अन्याय र उल्टो आफुमाथीको त्यो अपमानले रामभरोशको मस्तिष्कमा रिसको लहर बँग्न थाल्यो । उसले नजिकै रहेको एउटा ढुँगा टिप्यो र सौरभको टाउकोमा हिर्कायो । सौरभ रक्ताम्मे भएर ढल्यो अनि रामभरोश तुरुन्तै त्यहाँबाट फक्र्यो ।

त्यसको भोलीपल्ट झिसमिसे बिहानमा युनिफाइड फोस्रको एक जत्था रामभरोशको घरमा पुग्यो । फुलमाया र रामभरोशलाई ुआतंककारीु भन्दै उनीहरुले लतार्दै लगेर दुवैलाई भ्यानमा हाले । यो सबका योजनाकार जनार्दन र उसको घाइते छोरो सौरभ तमासा हेरेर मुस्कुराउदै थिए । आफ्ना छोराछोरीलाई झुठो आरोप नलगाउन र तुरुन्तै छोड्न बुढो धनीरामले आलापविलाप गरिरह्यो तर उसको त्यो विलाप कतै हावामा घुल्न पुगे ।

त्यसपछिका दिनहरु धनीरामका लागी झन-झन कठोर सावित भए । धनीराम दशौपल्टसम्म पनि चौकि र ब्यारेकमा जाँदा उनीहरुलाई ल्याइएको अस्वीकार गर्दैथिए राज्यका कथित संरक्षकहरु । त्यस घटनाको ३ ४ वर्षपछि ऐतिहासिक जनआन्दोलन र मधेस आन्दोलन भए । आन्दोलनमा दुई पटक धनीरामको टाउको पनि फुट्यो । उसलाई आशा थियो नयाँ सरकारले उसका सन्तानका बारेमा सत्य-तथ्य बोल्नेछ । आज त्यो घटना घटेको ८ वर्ष पुग्न लागिसक्यो तर अभैर उनीहरुको अवस्था कसैलाई थाहा छैन ।

उनीहरुलाई वेपत्ता सुचिमा राखिएको त छ तर परिवर्तित सरकारहरुले पनि अवस्था सार्वजनिक गर्न नसकेपछि धनीराम दिनप्रतिदिन निराश बन्दै गएको छ । उता जनार्दन तराई पार्टिको तर्पुबाट देश बदल्ने संविधानसभाको चुनावमा सभासद बनेको छ र तराई मुक्ति अभियानको नेता बनाईएको छ । सबै यथार्थबाट अनविज्ञ वर्षा पनि बिहे गरेर विदेशिएकि छे । अस्तै भर्खरै एउटा स्थानीय पत्रिकामा सौरभले एउटी अर्कि थारु केटीको बलात्कार गरेको समाचार छापिएको थियो तर सौरभ काठमाडौं फर्केको भोलिपल्टै फेरि अर्को राष्ट्रिय पत्रिकामा सौरभको गुणगाण गाउदै झुठो आरोप लगाएर चरित्रहत्या गर्न खोजिएको उल्टो आरोप लगाईएको थियो । जे होस सौरभले स्वतन्त्र र आरामदायी जिवन बाँच्दै छ ।

उता निराश बनेको धनीराम कतै आफ्ना छोराछोरी फर्किहाल्छन् कि भनेर साँझपख घण्टौसम्म बाटोतिर हेरिहन्छ ।
(०७-०१-०६७)

म आए

Source: http://blogbishad.blogspot.com/

मनका ए रहरहरु ! ननिदाउ म आए
अध्यारोलाई ए उज्यालो ! नजिताउ म आए

यै प्रहरको पर्खाइमा हिमाल पँग्ले कति
पाखुरी हो ! जोशहरु नसिध्याउ म आए

कालो छाँया मुर्मुरिन्छ बन्द कोठाभित्र
झुठो डरमा भो ए मुटु ! नचिच्याउ म आए

चुप्प लाग्छ ढुँगामाटो पहिरो जानुअघि
पर्ख अझै यति छिट्टै नबताउ म आए
(२०-०२-०६७)

बज्यैँ

SOURCE: http://www.blogbishad.blogspot.com

पोल्टोभरी घाम कुरी बसेकीथिन् बज्यैँ
कुर्दाकुर्दै डिलबाटै खसेकिथिन् बज्यैँ

धमिला ती आँखाहरु रहर मिठा पाल्थे
रहरको रहभित्र पसेकीथिन् बज्यैँ

पाँखाबारी उमार्ने नै उनको देउता थियो
कुटोसँगै मुठ्ठी पनि कसेकीथिन् बज्यैँ

उनी सोच्थिन् आकाश खुली खुशी दिई जाला
धर्ती चुस्ने छाँया कति डसेकीथिन् बज्यैँ
( 03-02-067)

सारस र हामी

सारसहरु हवाईजहाज चढेर आउछन्
अथवा खतरा अंकित ट्रकभित्र
लुकेर पनि आउन सक्छन्
सारसहरु मित्र बनेर आउछन्
अथवा गुपचुप रुपमा
जासुस बनेर पनि आउन सक्छन्
र पनि हामी बुद्धुहरु
सधै जपिरहन्छौं
'अतिथी देवो भवः'
थुक्कः हामीहरु !

सारसका पंजाहरुमा
यो देशको भत्किएको नक्सा देख्न पाइन्छ
सारसका ठुँडहरुमा
यो देशको छोटो आयु पढ्न पाइन्छ
र पनि हामी लाटाहरु
साट्छौं आफ्नो माटोको पुख्र्यौली कोट
सारसको भ्रमविद्याको नयाँ पुस्तकसित
थुक्कः हामीहरु !

सारसहरु निष्फिक्री छिर्छन्
सिँहदरबारभित्र
र आफ्ना उत्तराधिकारी छान्छन्
सारसहरु खुल्लमखुल्ला पुग्छन्
सैन्य-पर्खालभित्र
र आफ्ना दासहरु बढाउछन्
र पनि हामी अन्धभक्तहरु
पुज्छौं सारसलाई
र नयाँ ईश्वर बनाउछौं
थुक्कः हामीहरु !

सारसका आदेशमा तेर्सिन्छन्
आफ्नै बन्दुक आफ्नै सगरमाथातिर
सारसका आदेशमा ठोकिन्छन्
आफ्नै मृत्युपत्रमा हस्ताक्षर
र पनि हामी अमानवहरु
बाँच्छौं सारसको पाउमुनी
मर्छौ सारसको पाउ परी
थुक्कः हामीहरु !

यो देश
यो शहर
यो समय
सारसको मुठ्ठीमा परेको छ
र सडकहरु निरन्तर उत्रीरहेछन् प्रतिरोधमा
र पनि हामी शहरका मान्छेहरु
अझै बनेका छैनौ
सडकझैं गतिशील
थुक्कः हामीहरु !
(०१-०२-०६७)

यतिखेरको राजधानि

जब बेस्सरी कम्पन हुन्छ टेबल,
झुठको भारी थाम्न नसकेर
पुरानो पत्रिकाको सम्पादक
झुठ लेख्न डराउँछ |

जब मध्यरातमा
बल्दै-निभ्दै गर्छ
चम्चमाउदो झुमरको मधुरो प्रकाश
राजधानीको रातव्यापारी
टक्क रोकिन्छ फोनमा कुरा गर्दागर्दै
र ट्वाल्ल परेर हेरिरहन्छ
घण्टौसम्म झुमरमा |

जप ब्ल्याकबोर्डको मानचित्र सच्याएर
गर्वका साथ ठडिन्छ फुच्चे विध्यार्थी
राजधानीको तलबी शिक्षक
हात कमाउदै, शीर निहुराउदै
बाहिरिन्छ |

जब धानको तौल जोख्न
राजधानी भित्रिएको गाउले किसान
आफै बोक्दछ सहि-सहि ढकहरु
पसीना पुछ्न थाल्छ
सिँहदरबारको भ्रष्ट कर्मचारी |

जब लामबद्ध पर्खाल बनेर
मुस्कुराउछन राजधानीका लाखौँ नाङ्गा ढाडहरु
बन्दुकधारी तर्सीन्छ
ढाडमा आफ्नै प्रतिविम्व देखेर |

राजधानीमा केवल
प्रदुषण मात्र बढेको छ भन्ने नठान
राजधानीको पैतालादेखी टुप्पीसम्म तापक्रम बढेको छ यतिखेर |
(12-01-067)

टुँडिखेल

सबेरै गाँडेर शिवपुरीमा
मेरो आफ्नै चेतना
फर्किएर गर्छु म लेफ्ट-राइट
यो चिहानी चौरमा
उफ ! यो टुँडिखेलमा

मेरै दाईको छाला उघार्नेहरुले
थमाइदिन्छन् मलाई
त्यहि छालाको बन्दुक

मेरै दिदीको मासु बेच्नेहरुले
लगाईदिन्छन् मलाई
त्यहि मासुको कम्ब्याट
तिनीहरुको आदेशमा
ताक्नुपर्छ मैले
मेरै सहिदमंचको नझुकेको शीर
र फ्याक्नुपर्छ मैले ग्रीनेट
मेरै आस्थाको धरहरातिर
आफ्नै मस्तिष्क बन्धक राखी
उपिुरन्छु म यो धरापी चौरमा
उफ ! यो टुँडिखेलमा

तिम्रो पर्चा बटुलेर
मैले बुटले कुल्चनुपर्छ,
कुल्चने गर्छु
रातो झण्डा उघारेर
छाप्रोहरुमा आगो सल्काउनुपर्छ,
सल्काउने गर्छु
तिम्रो आवाजले
मेरो मुटु हल्लिनुहुदैन
तर हल्लिन्छ अचेल
तिम्रो कुराले
मेरो आँखा तिर्मिराउनुहुदैन
तर तिर्मिराउछ अचेल
लाग्छ अट्दैन म बिस्तारै-बिस्तारै
यो रवाफि चौरमा
उफ ! यो टुँडिखेलमा

कसरी यति सजिलै बताउन सक्छौ तिमी-
यो सैनिकमंचको हुकुमे-कथा
कसरी यति सजिलै गुन्गुनाउछौ तिमी-
मेरो बन्दुकको थकित व्यथा
कसरी पत्ता लागाउछौ तिमी-
बेचिएको माटोको सहि-सहि मात्रा
कसरी छुट्याउछौ तिमी-
मेरो हात र आँखामा भिन्नता
सयौं हजारौं प्रश्नहरुको
लाग्छ भकारी छ यो चौरमा
उफ ! यो टुँडिखेलमा

किन देख्छु म अचेल
यो परेडलाइनभन्दा धेरै भिन्न आफुलाई ?
किन मन पराउछु म अचेल
यो घोडेलगामबाट मुक्त भएको सपना ?
किन फर्काउछु म
सहिदमंच ताकिरहेको
मेरो निकै पुरानो राइफल
खुला आकाशतिर अचेल ?
अनि किन पट्काउछु
एक सलामि त्यसै
आफैले मारेको सहिदको नाममा ?
अनि फेरी किन मोड्छु म त्यहि राइफल
सैनिक-मंचको कालो गर्धनतिर ?
आफैसँग निकै लामो
द्धन्द जारी छ यो चौरमा
उफ ! यो टुँडिखेलमा
(०७-१२-२०६६)

नलुक है नरुक है...

बगँर छोडी नदीसँगै बढ्नेगरी आउ
नलुक है, नरुक है, लड्नेगरी आउ
आउ यो माटोको फेरौं कहानी

असीनाको भारी हुन्छ
हुन्छ, परेशानी हुन्छ
युगको सबै अध्यारोलाई लखेट्ने गरी आउ
नलुक है, नरुक है, ड्नेगरी आउ
आउ यो समयको तोडौं गुलामी

औसीको सत्ता आजै ढालौं
रातो झण्डा, रगतले टालौं
आरीमाथी पैतालाले हिड्नेगरी आउ
नलुक है, नरुक है, लड्नेगरी आउ
आउ यो इतिहासको बनौं मलामी
(२२-११-०६६)

जाली तिलहरीहरु !

उड्न देउ दिदी मनभित्रका चरीहरु
उडाइदेऊ अब जाली तिलहरीहरु

फरियामा आशु पोखी
धमिलिन्छ्यौ किन ?
सिन्दुरमा जीवन जोखी
बली दिन्छ्यौ किन ?
जन्माउ न फेरी, शिखर चुम्ने परीहरु
उडाइदेऊ अब जाली तिलहरीहरु

जून टेक्छिन दैलोनिर
मात्र आवाज दिइहेर
धरती झुक्छिन तिमीतिर
लाचारीलाई छोडिहेर
हेर आकाश, फेर आकाश, ए ! नवनारीहरु
उडाइदेऊ अब जाली तिलहरीहरु

आइज जिन्दगी

आइज जिन्दगी बात गरौं
त र म नयाँ जात छरौं

पोख्दिन म आशु, नरोइदे त
पिडामाथी प्रतिघात गरौं

हुर्याउनैपर्छ कठ्याङ्ग्रिदो जाडो
तुफानी नदी एकसाथ तरौं

फष्टाउदैछ हेपाहा संसार
यो संसारको जाली माथ फोरौं

जन्माउनुछ मुस्कानको एक देश
आजै हो अहिल्यै यो रात चोरौं
(माघ १६, २०६६)