सरकारको पोस्टबक्समा
भख्खर खसालेको छु उपहार
'बुर्का'।
अब त चाल पाओस् सरकारले पनि
निस्सासिनुको सहि अर्थ ।
प्रत्यक बिहान हेरोस् ऐना
र देखोस् आफ्नो कालो शरीर
वा देखाओस् आफैलाइ कालो झण्डा ।
अबदेखि
म चाहि लाउनेछैन बुर्का ।
जो रोक्दैछ मेरो उडान
सरकार ! तिमीलाइ मेरो उपहार भो 'बुर्का' ।
(असोज १९, २०७१)
म चाहन्छु
आइदियोस सानो हावा
पसिदियोस् यो पातलो गातामूनी
र पढिदियोस् मेरो पनि आत्मकथा ।
म बेनाम
जो हराएको छु दशकदेखि
यो जङ्गलको भुल्भुलैयामा
भेटेको छैन कुनै अर्को मान्छे
र थाहा पनि छैन
यो जङ्गलबाट निस्कने बाटो, छ वा छैन ।
म झोलुँगामा निदाएको बेलामै
आएथ्यो एउटा हुरी
र सुनाएथ्यो–
यो जङ्गलमा छ ब्युँझने ओखती
यो जङ्गलमा छ
झोलुँगादेखि मुक्तिसम्मको अचुक बाटो
यहि जङ्गलबाटै हिडेर चाल पाउनेछु मैले
किन आत्महत्या गरे मेरा बाआमाले
मलाइ यो झोलुँगामा एक्लै छाडेर ?
किन कोही मजस्ताले
देख्न पाउदैनन् आनन्दी उज्यालो ?
बरा !
सब झुठो बोलेको रैछ हुरीले ।
आखीर मेरो काँध चढेर
कटिगयो हुरी यो जङ्गलबाट
र भन्यो–
तिमी खोज्दै गर्नु
आफै आफ्नो बाटो ।
हिड्दाहिड्दै यो जङ्गलमा
म चाहन्छु
भेटियोस् कुनै नदी
र बगाइजाओस् मलाइ
जर्सापको मात्र आत्मकथा गुन्गुनाउन छाडी
रुझाओस् मेरो पनि चेहरा
र कम्तीमा पढिदियोस्
मेरो पनि आत्मकथा ।
भौतारिदा भौतारिदै यो जङ्गलमा
उम्रीसकेछ मेरो–
घोगाकोजस्तो लामो जुँगा
लहराजस्तो कपाल
र सुइरोजस्ता नङ
यो जङ्गली स्वरुपमा उस्तै देख्छु म–
हुरीका बतासे कुरा र जर्सापको खूनी आत्मकथा ।
भो चाहिदैन अब यो ‘जङ्गलको सौन्दर्यशास्त्र’
जहाँ वर्षौ भयो
मैले आफ्नो लागी स्वास लिन नपाएको ।
आज यतिखेर
औधी याद आएको छ मलाइ
मेरो झोलुँगाको
कम्तीमा त्यहि झोलुँगाको पासो बेरेर
भेट्न त सक्थे म, मेरा बाआमालाइ
र आफै सोध्न सक्थे–
‘कहाँ हरायौ जीवनको लालपुर्जा ?
म खोजीदिउ ?’
अब त त्यो बाटो नी बन्द भैसक्यो
सायद, अर्को दशकौसम्म ।
म चाहन्छु
आइदियोस् कुनै शिकारी
र मृग सम्झेर
हानीदियोस् मलाइ पनि वाण
तर यहि बहानामा
कम्तीमा पढिदियोस्
मेरो पनि आत्मकथा ।
(भाद्र, ०७१)
मन पंखाजस्तो हुन्छ
जुन घुमिरहन्छ लगातार
तर फुत्कीन पाउदैन
आफ्नो जराबाट ।
यहि पंखामनकै घुमाइबाट हेर्दा
स्थीर देखिन्छ संसार
स्थीर देखिन्छ सडकको मान्छे
स्थीर देखिन्छ आकाशमा चरा
हावा स्थीर
समय स्थीर
बस् स्थीर देखिदैन त
स्वयम् आफु ।
तर जब झ्याप्प निभ्छ बत्ती
रोकिन्छ पंखा
रोकिन्छ पंखामन
अनी चाल पाइन्छ आफ्नो गती
अथवा भनौ
खासमा आफु स्थीर भएको अनुभुति।
हलुका पर्दा नयाँ दुलहिजस्तै हुन्छ
शान्त पनि, चञ्चल पनि
निकैबेरसम्म चुपचाप रहन्छ पर्दा
तर सानो हावाले पनि
हल्लाइदिन्छ यसलाई ।
पर्दा हल्लीएपछि
मुस्कुराउछ झ्याल
काउकुती लाग्छ
झ्यालका सीसाहरुमा ।
त्यहि सीसाको पारदर्शी बाटो हुदै
आकाशको चेहरा देखिन्छ
सडकको थकान देखिन्छ
प्रकृतिका केही रङहरु देखिन्छन् ।
पर्दा बाहिरको संसार
अब कसैलाइ प्यारो लाग्दैन
अब त कोठा नै हो संसार
मोनिटरमा लहरै बस्छन् सबै महादेशहरु
फ्रेममा सजिन्छन् सुन्दर फूलका तस्विर
बाँसना दिन छदैछन् अनेकथरी अत्तर ।
तर झ्याल सत्य हो
झ्यालका पारदर्शी सीसा पनि सत्य हुन्
अझ त्यो भन्दा ठूलो सत्य हो
झ्यालमा टाँगिएको हलुका पर्दा
जसलाइ सानो हावाले पनि हल्लाइदिन्छ ।
(१६–१२–०७०)
गिन्ती गर्दैछु जीवनका चोरबाटाहरु
यो दोबाटोमा उभिएर ।
म आएको सडकको कालो पाप्रो उप्काएर
सोध्न मन लागेको छ
कति भयो दुख्न थालेको ?
कति भयो हाँस्न छाँडेको ?
आकाशको परेलीमा जथाभावी कोतरेर
पार्न मन लागेको छ
एउटा ठूलो झरी
जोसँगै म बग्न सकु
कहि, कतै
कतिञ्जेल रहन सकुँला र म ?
यो दोबाटोमा उभिएर ।
म यत्तिकै अल्झिएको होइन यहाँ
मेरो यात्राको पनि आफ्नै कथा छ
जुन ‘एकादेश’ बाट शुरु हुदैन
किनकी मेरो देश
अझै ‘एकादेश’ बनेकै छैन ।
मेरो कथामा म शुरु हुन्छु
एउटा अन्तहिन डुबानबाट
जहाँ केवल पानी नै पानी छ
र म तैरिरहेछु कमलको पात बनेर
मञ्जुश्रीको तरवार बैशाखी लिई
जमिनमा उभिन सिक्छु एकदिन
र शानसँग शीर ठाडो पार्दै
फैलिन्छु स्वयम्भुको डाडोसम्म ।
तर चढ्दाचढ्दै उकालो
मनाउदा–मनाउदै उत्सव
काटिन्छु म अध्यारो झ्याङमा
र डोको भरेर चढाइन्छ
मेरो ओठ र नाक
एउटा पागल भाकलको लागी ।
आज खोज्दै गर्दा हराएको मेरो ओठ
अर्कैको ओठले घोषणा गर्छ
यो ‘नहराएको सूचना’
छाम्दै गर्दा ताँछिएको मेरो नाक
अर्कैले लाउछ नताछिएको लाहाछाप
यो ताछिएकै सम्म नाके मैदानमा
मलाइ नै पढाइन्छ
मेरो अर्कै इतिहास
र लुकाइन्छ मेरा आशुहरु
कुनै अध्यारो इनारमा ।
आज म आफै बामे सर्दैछु फेरि
र सोच्दैछु अबको यात्राबारे
यो दोबाटोमा उभिएर ।
यहाँ पुग्नलाइ
हिडिसकेछु अनेकौ बाटो
घुमिसकेछु अनेकौ घुम्ती
आएकै बाटोमा फर्किने
अब साहस छैन यी पैतलामा
अब त केवल हिड्नुछ अगाडि
कि दाया, कि बाया
म रोज्दैछु आउदो बाटो
या भनौ रोज्ने कोसीस गर्दैछु
यो दोबाटोमा उभिएर ।
घरि कुनै बच्चाजस्तै बनेर
उफार्न मन लाग्छ एउटा पुरानो सिक्का
‘हेड’ आए दाया
‘टेल’ आए बाया
घरि गन्ती गर्न मन लाग्छ अङ्कहरु
‘इन्फीनिटी’ सम्म
ता कि त्यसैको बहानामा
आराम गर्न सकुँ
थप केहीदिन ।
यो दोबाटोमा
छैन रै‘छ कुनै चौतारी
छैन रै‘छ कुनै विश्रामस्थल
बरु रै‘छ त केवल उजाड अवशेष
र ढुँगैढुँगाले बनेको
एउटा अतृप्त ‘मिराज’
जहाँ झुक्कीएर आउछन् केही चराहरु
र उड्छन् माथी–माथीबाटै
म जस्तै गरेर ।
यहि अल्झिरहने हो भने
म पनि हुन सक्छु शिकार
कसैको गुलेलीको
या आफ्नै हिनताको
झस्कीदै सोचिरहेछु
सोच्दै झस्किरहेछु
यो दोबाटोमा उभिएर ।
(१३–११–२०७०)
यो सालिकभन्दा अगाडिको बाटो
अब तिमी आफै तय गर
म त गोल हिडाइको पुँछारमा
थकाइ मार्दा मार्दै
आफै सालिक भएछु ।
सँगै सुरु गरेथ्यौ यात्रा
समय र मैले
समयभन्दा अगाडि दौडदादौडदै
टक्क जमे म एकदिन
जसरी चिसोले कठ्याङ्ग्रीएर पानी जम्ने गर्छ
ङिच्च दात देखाएर
छेउबाट समय सलल बगेको
लाग्छ आजै हो
अब तिमी आफै दौड
यो ‘फ्रिजिङ पोइन्ट’ भन्दा अगाडि
म त चिसोसँग लड्न नजान्दा
आज सालिक भएछु ।
मानौ म भइन
र छैन पनि त
त के फरक छ
के गती धिमा छ हावाको ?
के तेज कम छ किरणको ?
म जसरी उठाउथे शीर
मेरो लागी पो त्यो शीर थियो
अरुको लागी त त्यो
घिनलाग्दो पैतला पनि त रहेछ
म जसरी बुर्कुसी मारेर उड्दथे वायुयानमा
मलाइ पो थाहा थियो
मलाइ भेट्नुछ त्यो सम्म क्षितिज
तर कहाँ अरुलाइ चेत दिन सके मैले ?
अब तिमी आफै उडेर हेर यहाँबाट
कहाँ सजिलो छ र उड्न पनि ?
म त कुद्दाकुद्दै, उड्दाउड्दै
ठोकिएर चुचुरोभन्दा अलि मुनिको पत्थरमा
आज सालिक भएछु ।
सायद हर सालिकहरु
जीवनदेखि डराएरै सालिक बनेका रहेछन्
जीवनदेखि डराएरै
आज आफै छाप्दैछु अखबारमा
आफ्नै मृत्युको अफवाह
जुन अखबार समेत काम लाग्न सक्छ
कुनै चना चटपटेको घुम्तीपसलमा
म के मा काम लागुला ?
म सालिकझै भएर सोचमग्न छु
म सोचमग्न भएर सालिकझै छु ।
(२०७०–१०–०४)
मेरी दिदी मैनबत्तीको मधुरो उज्यालोमा खोज्दैछिन्
आफ्नो श्रीमानको अन्तिम तस्विर
जुन भेटिनेबित्तिकै
उनी निदाएको छोरालाई पनि जबर्जस्ती उठाउनेछिन्
र चिच्याउदै बताउनेछिन्
'यि तिम्रो बुवा
हराउनुभा'थ्यो
आज भेटिनुभो ।'
कहिले मैनबत्ती हेर्दै
त कहिले मैनबत्तीले देखाएको साँघुरो भविष्य हेर्दै
उनले समय बिताउन जानेको पनि वर्षौ भइसकेछ
यसबिच उनको आँगनमा नफुलेका हैनन्
आश्वासनका रङ्गी-बिरङ्गी फूलहरु-
१. छोरालाई पढ्न संविधानको चिल्लो गाता
२. गाउनलाई सात सरगम मिलेको राष्ट्रिय गान
३. ओढ्नलाई चन्द्र-सूर्यवाल राष्ट्रिय ध्वजा
आदि-आदि
तर उनको आकाशबाट त उहिल्यै विलाइसकेको छ
उनको प्यारो चन्द्र-सूर्य
अब बाकि छ त
मात्र एउटा च्यातिएको रातो पछ्यौरी
जुन ओढेर काट्नुछ उनले
यो चीसो जीवन ।
न त उनले कहिल्यै भेटीन्
आफ्नो श्रीमानको त्यो अन्तिम तस्विर
न त कहिल्यै निभ्न नै दिइन्
उनको पर्खाइको लामो मैनबत्ती
मैनबत्ती किन्न नसकेको बेला पनि
बालिदिन्छिन् अचेल उनी आफ्नो आँखा
जुन चुहिरहन्छ लगातार
मैनबत्तीझैँ ।
(०६-बैशाख-०६९)
