जानेहरूको यादमा

जानेहरू उहिल्यै गइसके यो संसारबाट 

आफ्नो हिस्साको जिम्मेवारी सक्काएर

हामी बचेकाहरू

जानेहरूको मृत आँखामा पनि 

नजर जुधाउन नसक्ने भएछौं,

जानेहरूलाई याद गर्न पनि नसक्ने भएछौं ।

जानेहरूले रोपेको उज्यालोको बीउमा

कर्मको पानीको सट्टा 

विग्रहको एसिड खसाल्दैछौं कि !

जानेहरूले कोरेको प्रगतीको राजमार्गमा

सुतेर बस्दैछौं कि ! 

लडेर  बस्दैछौं कि !

जानेहरूले हाम्रो सपनाका खातिर

आफ्नो आँखा गुमाएथे

कति सजिलै बिर्सिसकेछौं ।

जानेहरूले हाम्रो जीवनका खातिर 

आफ्नो शीर  चढाएथे 

कति सजिलै बिर्सिसकेछौं।

त्यो सपनाको बारीमा गोडमेल गरे पो 

जानेहरूलाई याद गर्न सकिन्थ्यो,

उन्नतीको जगमा इट्टा थपे पो

जानेहरूलाई याद गर्न सकिन्थ्यो,

उज्यालोको बीउमा पानी सिञ्चिए पो

जानेहरूलाई याद गर्न सकिन्थ्यो ।

यो मध्य माघमा

सालिकभरी ओढाइएको फूलै फूलले

छोपिएको छ सहिदको आसु

तर छोपिएको छैन हाम्रो लाज ।

जानेहरू उहिल्यै गइसके यो संसारबाट 

आफ्नो हिस्साको जिम्मेवारी सक्काएर

हामी बचेकाहरू

जानेहरूको मृत आँखामा पनि 

नजर जुधाउन नसक्ने भएछौं,

जानेहरूलाई याद गर्न पनि नसक्ने भएछौं ।

(माघ १६, २०८१)

बरफ

कुनैबेला म पानी थिए

आज बरफ बनेछु ।

कल्-कल् गतीमा 

बगिहिड्थे भीरपाँखा

थोपा-थोपा उमंगमा

हिडिरन्थे दिनरात

एक अथक यात्रि बनेर 

निस्केको थे

खै कुन्नी कुन यात्रामा !

मसँग जिस्किएर

खुशीहरू पौडिरन्थे

मसँग मिसिएर

आशाहरू उर्लिरन्थे ।

अनन्त यात्रा सकाएर

आज जमेको छु म बरफ 

मसँगै गुटमुटिएर मरेका छन्

सपनाका पखेटाहरू

जीवनका कमिलाहरू

यादको मैलो थुप्रिएको छ मसँगै

र अध्याराका केहि कणहरू 

लुकेका छन् मेरा थोपाभित्र ।

गर्न चाहेका 

कति अधुरा यात्राको अन्त्य सहेर

जमेको छु म बरफ

गर्न नचाहेर पनि गरेका 

कति गल्तीका रासहरूमाथि

जमेको छु म बरफ ।

कतैबाट आओस् एक धर्को किरण

र देओस् मलाई मुक्ति

म बरफ !

बाफ बनेर उड्न चाहन्छु ।

अर्धकदको मूर्ती

समयको चुलेसीले ताछ्दा-ताछ्दै

अन्ततः मान्छे 

अर्धकदको मूर्ती बन्ने रै'छ ।

पोखिएर जूनेलीको एक अम्खोरा

पलाउछन् सपनीका अन्गीन्ती पखेटाहरू

र बन्छन्-

उमँगका हात

रहरका खुट्टा

संगीत बुन्ने ओैला

सुन्दरता हेर्ने आँखा... ।

अनि त भेट्छन् मान्छेहरूले-

नयाँ-नयाँ रङहरू

उड्दै गरेका बादलहरू

अग्ला-अग्ला पहाडहरू

र 

टाढा-टाढाका क्षितिजहरू ।

सम्बन्धको साङ्ग्लोमा परेपछि

मान्छे यो यात्रा रोक्न विवश हुन्छ

र जहाँ-जे गर्दैछ

त्यहि टक्क अडिन्छ-

गीत गाउदा-गाउदै स्वर हराउछ

चित्र बनाउदा-बनाउदै रङ हराउछ

हिड्दा-हिड्दै पाइला हराउछ

कविता कोर्दा-कोर्दै अक्षर हराउछ ।

र त मान्छेबाट

हराउन थाल्छन्-

उमँगका हात

रहरका खुट्टा

संगीत बुन्ने ओैला

सुन्दरता हेर्ने आँखा... ।

समयको चुलेसीले ताछ्दा-ताछ्दै

अन्ततः मान्छे 

अर्धकदको मूर्ती बन्ने रै'छ ।

मभित्र आगो लुकेको थियो...

मभित्र आक्रोशको राँको लुकेको थियो
म कोइला थिएँ, चुपचाप थिएँ
हो, मभित्र आगो लुकेको थियो

थाहा थिएन-
यो देशले चिहानको पनि व्यापार गर्दो रै’छ
जसले जलायो
त्यही निर्मम सलाईको पनि आँशु झर्दो रै’छ

म कमजोर थिएँ, जेलिएको थिएँ
मभित्र पीडाको धागो लुकेको थियो
म कोइला थिएँ, चुपचाप थिएँ
हो, मभित्र आगो लुकेको थियो

दियो निभ्दैमा, आस्था निभ्ने त होइन
शरीर ढल्दैमा, सपना ढल्ने त होइन

आफ्नै नङ्ग्राको कुटो बोकेको थिएँ
आफ्नै सपनाको बारी खनेको थिएँ
मभित्र उर्वर भविष्यको माटो लुकेको थियो
म कोइला थिएँ, चुपचाप थिएँ
हो, मभित्र आगो लुकेको थियो ।

(साभारः साहित्यपोस्ट, माघ १९, २०७९: Link: https://sahityapost.com/kabyapost/kabya-poetry/96157/)

सम्बन्ध !

सम्बन्ध
सधैँ एकनास हुँदैन
सधैँ एकरस हुँदैन।

बलियो कसमको डोरीमा बाँध्दै
सात जूनीको पिँजडामा सजाए पनि
गुम्सिन सक्छ
सम्बन्ध आँगोजस्तै त हो
जति हुल्न खोज्छौँ
त्यति डढाउँछ।

नदीको किनारामा लडिबुडी खेल्दै
धित मरुन्जेल अँगालोमा बेरे पनि
फुत्की जान सक्छ
सम्बन्ध बालुवाजस्तै त हो
जति च्याप्न खोज्छौँ
त्यति बिलाउँछ।

ओठको, नयनको बखान सुनाउँदै
सुन्दरताको महाकाव्य कोरे पनि
सिद्धि जानसक्छ
सम्बन्ध अक्षरजस्तै त हो
जति लेख्न खोज्छौँ
त्यति केरमेट हुन्छ।

झन्-झन् नकस
तारजस्तो जेलिएको सम्बन्ध
बरू खुला छोडिदेऊ।

आखिर!
खुला उड्ने चरी-जोडीहरू
मधुर गीत गुन्गुनाउँछन्।

(साभार: सेतोपाटी-माघ ८,२०७९: https://www.setopati.com/literature/292757)

आँखिझ्याल

फेसबुककाे खाेपीबाट

एकनास चियाउदा-चियाउदै

यि आँखा आँखिझ्याल बनिसकेछन् ।

यहाँबाट केवल देखिन्छन्-

रङ्गहरू, मुस्कानहरू

गोरेटोहरू, यात्राहरू

बादलहरू, उडानहरू ।

अरूका रङ्गीन भित्ताहरूले

थिच्दा रै'छन् 

आफ्ना कलिला सपनाहरू,

अरूका उज्याला तस्बिरहरूबिच

अपरिचित लाग्दो रै'छ 

आफ्नै अनुहार पनि।

यो 'अ'सामाजिक सञ्जालको जुगमा

सजिव आँखाभन्दा सुन्दर मानिन्छन्

निर्जीव आँखिझ्यालहरू ।

मौन अवधि

मनभित्र चर्को कोलाहल छ

मगजभित्र उग्र अन्तरद्वन्द छ ।

नदेखिने आगो छ

नसुनिने चित्कार छ ।

यो मौन अवधिमा

मौनता बाहेक सबथोक छ ।

पिर

टाउकोलाई आफ्नै 'पिर' छ

खुट्टाको मतलब छैन उसलाई ।

यि खुट्टाहरू हुन्

जो आफै-आफै लडिबस्छन् ।

युगौ भयो

मूर्ख खुट्टाहरूले 

अझै टाउको बोक्न छाडेका छैनन् ।

नजरबन्द

दिनभर घाममा हिडेपछि यि बाटोहरू 

आफ्नै घर फर्किनुपर्छ कि फर्किनु पर्दैन होला

महिनौसम्म ठिङ्ग उभिएपछि यि रूखहरू

छुट्टी लिएर कसैलाई भेट्न पुग्छन् कि पुग्दैनन् होला

यि चराहरू

यि पुतलीहरू

कहाँका नागरिक होलान्

कसको लागी काम गर्छन् होला ।

नदी बग्ने कार्यालय समय के होला

बतास बहन मासिक तलब कति लिन्छ होला

झरी झार्ने पासवर्ड कोसँग छ होला

ताराहरू कसको रिमोर्ट कन्ट्रोलबाट चल्छन् होला।

यसो बुझिल्याउदा !

स्वतन्त्रताको खुशीमा फनफनी नाच्दै 

पृथ्वी कतै निरन्तर बगीरहेछ 

आखिर मान्छे मात्र त रहेछ

आफ्नै नजरबन्दमा ।

सुन्दर शान्त नेपालदह !

होला नलेखिएको कथा होला
तर छोडिदेउ 
शान्त पानीमुनीको रातो कपटको कथा नलेख,
यो दहमा सद्भाव खल्बलिन सक्छ
भैगो, स्वाभिमान रेटिएको कथा नलेख ।

लेख्नुछ भने, मात्र तीन शब्द लेख
सुन्दर शान्त नेपालदह !
........................................

शताब्दीओैदेखि चुपचाप फुलिरहेछ 
गुलाबको बोटमा विभेदको अफिम
आउ, एक सर्को तानेर यो शान्तिको मजा लिउ ।

शताब्दीओैदेखि चुपचाप हुर्किरहेछ
पानीभित्र एकात्मक गोही 
गोहीले निल्नुअघि 
आउ अन्तिम सेल्फी लिएर रमाओैं ।

शताब्दीओैदेखि चुपचाप पुजिरहेकै त छौं
त्यहि गोहीको शालिक, श्रीपेज र जुत्ताहरू
आउ त्यहि जुत्तामुनीको धुलो बनेर फेरि निदाउ ।

शताब्दीओैदेखि चुपचाप, चुपचाप रहने आदेश छ
यो खलबल भए सामाजिक सद्भाव भत्किन सक्छ ।

यो महान, सुन्दर, शान्त नेपालदहमा
नहान ढुँगा
नउठाउ तरङ्ग
मुर्दा शान्ति खल्बलिने डर जो छ ।

(असार १६, २०७८ को 'शिलापत्र' बाट साभारः  https://shilapatra.com/detail/61534)

घुम्ने मेचमाथि अग्लो मान्छे

छ दशक घुम्दाघुम्दै दायाँ-बायाँ
रट्दारट्दै दिव्योपदेश भाका
धुदाधुदै जंगे पोशाक
भूपिको कविताबाट ब्युँझिएर
घुम्ने मेचमाथिको अन्धो मान्छेले 
अन्ततः जितेको छ म्युजिकल चियर
र बादल छुने गरी अग्लो न अग्लो बनेको छ ।

लोकतन्त्र ब्रान्डको अर्गानिक चिया
भर्खरै स्खलित भएको छ
उसले पिउने रक्सीको रित्तो गिलासमा
र कडा कक्टेल दर्शन पिउँदै
जवान- झन् जवान जिन्दगी जिउँदै
अग्लिदै-अग्लिदै बसेको छ मेचमाथि ।

यो मेचबाट हेर्दा-
नागरिकहरू छोटा-छोटा देखिन्छन्
उनीहरूको बुद्धि सानो देखिन्छ
हात पाखुरा मसिनो देखिन्छ
मान्छे-कमिला उस्तै देखिन्छन् ।

अग्लो मान्छेले देख्छ
आफूलाई मात्र जताततै
आकाशमा - दरबारमा
हावामा, पानीमा, हिमालमा
गाउँ-गाउँमा, टोल-टोलमा
बिजुलीका तारमा, पोलमा ।

अग्लिदै गएपछि दुख्नेछ उसको अग्लो ढाड
थामी नसक्नु हुनेछ लामो न लामो गर्धन
फोहोरी देखिनेछ कालो- नयाँ जुँगा
अनि फोहोर भित्ता भन्ठानेर 
उसको जीउभरी परेड खेल्नेछन्
कमिला बनेका नागरिकहरू 
जताततै टोक्नेछन्, जथाभावी चिल्नेछन्
अनि मेचबाट ढल्नेछ अग्लो मान्छे
र झर्नेछ धुलाम्मे धरातलमा ।

घुम्ने मेचमाथिको अग्लो मान्छेले
संविधान पन्छाएर पढेकै हो 
ठेलीका ठेली उखानशास्त्र
कहीँ न कहीँ त लेखिएकै होला-
'सबैभन्दा अग्लो बाँस, सबैभन्दा पहिला काटिन्छ ।'

साभार: शिलापत्र, २०७७ चैत्र ९ (https://shilapatra.com/detail/53903)

ह्यप्पी न्यु इयर !

मन, महिनाजस्तो 

छाती, वर्षजस्तो  ।

मनले छातीलाई भन्यो

किरायामा बस्दिन अब ।

महिनाले वर्षलाई भन्यो

तिमिलाई भेट्दिन अब ।

हर नया वर्षमा

न मन खुशी छ

न छातीलाई आराम छ ।

यो वार्षिक बिछोडमा

कसरी सेलिब्रेट गरू म नयाँ वर्ष ?

कसरी भनु - ह्यप्पी न्यु इयर ?

(साभार २०७७, पुष: https://www.sahityapost.com/?p=25064)

माटोको जादुगर

निर्जीव मरुभूमिमा
आफ्नो प्राण भरेर
आफ्नो नलिहाड रोपेर
माटोको जादुगरले फलायो
बाँसुरीझैँ सुरिलो–गुलियो उखु।

नैतिकताका ताराहरू
एक–एक गरी ढलमा झरेपछि
एकरात मान्छेहरू गिद्ध बने
र ती गिद्धहरूको झुन्ड
चुपचाप छि¥यो उखुबारीमा
अनि माटोको आत्मामा जथाभावी कोतर्दै
चुस्न थाले त्यो जादुगरको नलिहाड।
 
आँखाको डिलबाट चुहिँदा–चुहिँदै
उसको आँसु खोला बन्यो
र मन पतझर।
 
त्यही खोलाको बाढीमा बग्दै–बग्दै
त्यही मनको हुरीमा पछारिँदा–पछारिँदै
आखिर आइपुग्यो ऊ राजधानी
फगत पोख्नलाई मनभरिको बह।
 
बरा !
कसले सुन्ला यो सहरमा बाँसुरीको रोदन ?
 
‘हाकु काले’ले त्यसै भनेको रहेनछ–
‘यो गिद्धै–गिद्धको सहर हो।’

(२०७७/०९/१८ को नागरिक दैनिकबाट साभार: https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/423741-1609574557.html?click_from=category)

ओ क्रिसमस !

यो रातो रङको सान्टा टोपी
मानौँ मेरी आमाको रातो पछ्यौरी हो।
 
खाली झोलाभरि मनलाग्दी उपहारहरू
मानौँ मेरी आमाले गाँस कटाएर मलाई किनिदिएका
थरीथरीका खेलौना हुन्।
 
कुनै काल्पनिक सान्टालाई रमाइलो लाग्ने
यो चिसो साँझ
बिझिरहन्छ उनलाई
झन्झन् दुख्छ उनको गोडा
चिसो हुन्छ जिउ
उनको जिन्दगीजस्तै।
 
यो अस्पतालको शड्ढयामा
थला परेर पल्टेकी उनी
र उनको फुलबुट्टे ब्ल्याङकेट
मानौँ मलमा सजिएको क्रिसमस ट्री हो।

(२०७७/०९/१८ को नागरिक दैनिकबाट साभार: https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/423741-1609574557.html?click_from=category)

घनश्यामको छोरो

जबर्जस्ती नंग्याएपछि निर्दोष बालाई
बीच सडकमा अनायास
फुकाल्न लाएपछि उनको कमिज
आफ्नै आँखाअघि
घनश्यामको छोरोले देख्यो
बाको आँखाबाट बगेको
यो देशको आँसु
र चाल पायो
यो राज्यले पहिल्यै फुकालिसकेछ
‘लोकतन्त्र’को पोसाक।

शड्ढयामा छटपटिरहेकी छिन् आमा
मानौँ छटपटिइरहेको छ देश
उनलाई बचाउन खोज्दै हिँड्दा
एक पोका रगत
घनश्यामको छोरोले
बल्ल थाहा पायो
आफ्नै सरकारले निचोर्दो रैछ
यस्तरी निर्दोष नागरिकको रगत
र त अभाव हुँदो रैछ
अस्पतालहरूमा।

पूरा गर्न त्यही अभाव
भौँतारिरहेका छन् बाउछोरा
चिसो समाजको
यो चिसो सडकमा
बल्लबल्ल हात परेको
आइस बक्सजस्तै
चिसो यो समयमा पनि
खाको छैन हरेस घनश्यामले
जसरी पनि बचाउनु छ उसलाई
देशजस्तै प्यारो आफ्नो परिवार।

यतिबेला
घनश्यामको कलिलो छोराले
चिन्दैछ देश
चिन्दैछ सरकार।

(२०७७/०९/१८ को नागरिक दैनिकबाट साभार: https://nagariknews.nagariknetwork.com/arts/423741-1609574557.html?click_from=category)

खुशी

सबै छलकपटभन्दा पर

सबै मुकुण्डाेहरूभन्दा पर

जीवन बग्दैछ भने

बाँच्दैछौ सही मानेमा  ।

घाँस काट्दाकाट्दै

फाइल बाेक्दाबाेक्दै

मजदुरी गर्दागर्दै

यसै हिड्दाहिड्दै

फक्रिन देउ ओठ

र थपिदेउ एउटा अबाेध मुस्कान

बिना कुनै कारण

बिना कुनै प्रशङ्ग 

हर गुनासोहरू भन्दा पर

हर आग्रहहरू भन्दा पर

जीवन बग्दैछ भने

बाँच्दैछौ सही मानेमा  ।

चाैरहरूमा दुबाे सँगसँगै

हाँगाहरूमा पालुवा सँगसँगै

पलाउछ हरक्षण खुशी

मात्र मुस्कुराएर हेर ।

खुशी हुनु न जीवन हुनु हाे  ।

बा

मैले बा'को कविता लेखेकै रहेनछु आजसम्म

बरू ईश्वरको कविता लेखेको रहेछु

आखीर, कुरा एउटै त हो ।

खालीपन

भित्तामा मजस्तै देखिने ऐना छ

मनजस्तै जलिबस्ने बल्ब छ

सपनाजस्तै झुण्डीरहेका 

केही पेन्टिङहरू छन्

र छ एउटा एक्लो खाली फ्रेम ।

त्यो फ्रेममा नटाँगिएको

तिम्रो फोटोले बोलाइरहेछ ।

+

टेबलमा बाँसी किताबहरू छन्

नक्कली फूल राख्ने फूलदानी छ

पानीको तीर्खा कुरिरहेको

नया बोतल छ

र छ लेखिन बाकी 

केही खाली पाना ।

ती पानामा नलेखिएको

कुनै कथाले झस्काइरहेछ ।

+

ओछ्यानमा अनिदो सिरानी छ

निर्जिव मोबाइल छ

यादहरूको धुँवाले बनेको

गर्हुँगो ब्ल्याङ्केट छ

र छ एउटा खाली-खाली मन।

यो मनभित्र बनिरहेको

खालीपनले सताइरहेछ ।

पाँच छोटो कविता (भिडियो)

Watch Full playlist

झरी

यादको झरीमा भिझेपछि थाहा भो

मायाको छाता त

बिनासित्ति लुकाएर राखेछु

दिलको बन्द अलमारीमा ।